مرجان ها در محاصره

جوامع ساحلی برای جذب گردشگران، توسعه‌ی ظرفیت شیلات، و محافظت نوارهای ساحلی خود از آسیب فرسایش و توفان‌ها، به جزایر خود وابسته اند. از دست رفتن این جزایر می‌تواند باعث انبوده شدن جلبک‌های دریایی در آب شود و سواحل در زیر فشار امواج فرسایش یابد.

آبسنگ‌های مرجانی که در پی 50 میلیون سال تحول ایجاد شده اند، یکی از پیچیده ترین و آسیب پذیرترین شبکه های تنوع زیستی بر روی کره‌ی زمین هستند. طبیعت شناسان بیش از 800 گونه مرجان جزیره ساز و 4000 گونه ماهی ساکن آبسنگ‌های مرجانی را طبقه‌بندی کرده‌اند.

در مجموع آبسنگ‌های مرجانی می‌تواندد پناهگاه یک چهارم کل گونه‌های دریای باشد و به خصوص به عنوان پرورشگاهی برای ماهیان نوزاد و جوان از اهمیت خاصی برخوردارند. برای بسیاری از ساکنان جوامع ساحلی، آبسنگ‌های مرجانی بزرگترین منبع تأمین پروتئین هستند.

ماهیگیری انفجاری (شیئه‌ای که در آن، ماهیگیران با وسایل دست‌ساز اقدام به انفجارهایی بر روی جزیره می‌کنند تا ماهی‌ها کشته شوند) به شدت به مرجان‌های آفریقای شرقی آسیب رسانده است. ماهیگیری با سیانید سدیم نیز پیامدهایی بهتر از این ندارد: این ماده شیمیایی باعث می‌شود که ماهی‌های استوایی بی‌حال و بی‌رمق شوند و در نتیجه راحت‌تر بتوان آنها را گرفت. اما با این کار، در عین حال، مرجان‌ها و بسیاری از دیگر حیوانات جزیره نیز از بین می‌روند.

جزایری که در آنها با سیانید ماهیگیری شده معمولاً حیات دریایی خود را از دست می‌دهند و از جلبک پوشیده می‌شوند. علیرغم تلاش‌هایی که برای متوقف کردن ماهیگیری سیانیدی صورت گرفته، در چند سال گذشته بر میان آن افزوده شده است. یکی از انگیزه های افزایش این نوع صید، قیمت های گزافی است که رستوران‌های آسیایی و آکواریوم‌های آمریکای شمالی برای ماهی‌های استوایی زنده می‌پردازند.

اما ماهیگیری فقط بخشی از این حکایت است. آلودگی‌های صنعتی، کودهای شیمیایی و رسوباتی که رودخانه‌ها از اراضی جنگل زدایی شده با خود می‌آورند نیز باعث نابودی آبسنگ‌های مرجانی می‌شوند. فعالیت‌های همچون معدنکاوی زغال سنگ، لایروبی، احداث اسکله کشتی‌ها و... نیز نوارهای مرجانی بزرگ را از هم می‌گسلد و شاخه‌های ظریف آن را در هم می‌شکند. از آنجایی که آهنگ رشد مرجان‌های جزیره‌ساز فقط سالی 3/1 تا 2/10 سانتی‌متر است، هر انفجار ماهیگیری انفجاری و هر وسیله‌ای که بر روی مرجان‌ها کشیده شود می‌تواند حاصل یک قرن کار جزیره‌سازی را هدر دهد.

گرم شدن کره زمین نیز اوضاع را بدتر کرده و بر مصیبت این جزیره های افزوده است. مرجان ها نه تنها شکننده اند بلکه به شدت نسبت به تغییر دما حساس هستند.

برگرفته از مجله پیام یونسکو- شماره 370

تاریخ انتشار شهریور 1380