نتایج حاصل از هم¬اندیشیآب ، خشکسالی و اثرات آن بر توسعه پایدار گیلان
نشریه داخلی موسسه سبزکاران گیلان – شماره 14 – آبان 1387
موارد ذکر شده در زیر نتیجه اولیه هم¬اندیشی آب ، خشکسالی و اثرات آن بر توسعه پایدار استان گیلان است و بخشي از اين راهکاها توسط ادارات مختلف قبلا نیز ارایه شده است. نظرات ممکن است در بیش از يك طبقه¬بندي بگنجد ، اما هر كدام تنها يكبار ذكر مي¬شود. این فعاليت¬ها الزاما توصيه و رهنمود نيستند و نقطه نظرها براي همه شرايط صدق نمي¬كنند. بعضي¬ها به جاي مقابله درازمدت و يا مديريت خطر ( ريسك ) ، بيشتر در قلمرو واكنش اضطراري كوتاه مدت و يا مديريت بحران است برخي از آن¬ها نيز به طور غيرمستقيم در جلوگيري از خشكسالي موثر هستند. چنانچه واكنش اضطراري با اقدامات مناسب مقابله با خشكسالي توام شود يك مولفه مهم براي برنامه¬ريزي خشكسالي به حساب خواهد آمد.
اين فهرست به هيچ وجه كامل نيست از اين رو به منظور پيشگيري و اقدامات كاهش خطرات بالقوه خشكسالي به بررسي-هاي منطقه¬ای ، ملي و بين¬المللي و انجام كارهاي تحقيقاتي و نقطه نظرهاي بيشتري احتياج است. سبزکاران در نظر دارد نشست¬های تخصصی را ادامه داده تا به برنامه¬ای جامع بخصوص در بخش مشارکت¬های عمومی دست یابد.
ارزيابي :
- توسعه و بسط معيارها براي اقدامات
- توسعه سيستم¬هاي هشدار زودرس ( سريع )
- تهيه اطلاعات مربوط به ليست بانك¬هاي آب براي يافتن منابع جديد مناطق مبتلا به خشكسالي
- ارزيابي كيفيت و كميت منابع جديد آب
- ارزيابي استفاده از آب زيرزميني
- ايجاد شبكه¬هاي جمع¬آوري و توزیع آمار و اطلاعات جديد
- بررسي تمايل عمومي براي پرداخت¬هاي بهاي بيشتر جهت دسترسي به منابع آب قابل اعتماد
- مطالعه اثربخشي اقدامات صرفه جويي
- نظارت بر منابع عمومي آب آسيب¬پذير
- برآورد رواناب فصلي و پيش¬بيني منابع جديد
- ايجاد فرايندهاي هشدار دهنده
- بررسي و سياست¬گذاري برای تنوع كشت
- ارزيابي ظرفيت¬هاي مقابله با خسارات ناشي از خشكسالي ؛ درآمدها ، سرمايه¬ها ، انعطاف¬پذيري در اعتبارات و فرآيندهاي تصميم¬گيري ، سيستم يارانه ، وام و قابليت كاربرد برنامه¬های رفاهي و تاثير برنامه¬ها و سياست¬هاي دولت
- انجام بررسي¬هاي عمومي در محيط¬زيست ، اقتصاد و باورهاي فرهنگي براي تنظيم خط¬مشي
- بررسي تاثيرات خشكسالي بر گروه¬هاي مختلف به منظور انتخاب گروه¬هاي مسول
- فهرست¬بندي و رفتارسنجي محیط¬زیست و منابع¬طبيعي در داخل مناطق مربوطه
- راهبري تحقيقات بيشتر در مورد روابط بين خشكسالي و آتش¬سوزي
- ارزيابي بهبود استفاده از مزارع و مراتع با توليد اندک
قانون¬گذاري و خط مشي عمومي :
- تهيه مقالات منطقه¬اي براي قانون¬گذاري در رابطه با مسایل و خط مشي¬هاي عمومي
- بررسي شرايط حاكم بر حقوق آب براي انجام اصلاحات احتمالي در طول مدت كمبود آب و بهبود شرایط
- تاسيس بانك آب در سطح كشور يا استان¬ها
- تصويب قوانين حفاظت از جريان¬هاي داخلي
- تصويب قوانين براي تامين وام¬هاي تضميني كم بهره به كشاورزان
- در نظر گرفتن محدوديت¬هاي توسعه شهري
- تقويت برنامه آب در سطح كشور و استان¬ها
- تصويب قوانين براي ملزم كردن سازمان¬هاي آب جهت توسعه برنامه¬هاي هماهنگ
- برقراري استانداردهايي براي استفاده مطمئن از فاضلاب تصفيه¬شده مناطق مسكوني
- ارايه رهنمود به سازمان¬هاي تصميم¬گيرنده در رابطه با زندگي وحوش در شرايط خشكسالي
- ايجاد انگيزه¬هاي اقتصادي نيرومندتر براي سرمايه¬گذاري بخش خصوصي در امر حفاظت آب
- تشويق حفاظت داوطلبانه از منابع آب
- ملزم كردن مصرف¬كنندگان به كاهش وابستگي به آب زيرزميني و اقدامات حفاظتي
- بهبود مصرف آب و راندمان انتقال
- استفاده از كنتور آب و برنامه¬هاي تشخيص نشت و آب چكيدگي
- حمايت از توسعه برنامه¬هاي حفاظت آب
- بهبود برنامه¬ريزي آبياري
- تاكيد بر استفاده تلفيقي از آب¬هاي سطحي و زيرزميني
اقدامات صرفه¬جويي آب در مناطق شهري :
- تغيير از نرخ¬هاي متغير به نرخ¬هاي يكنواخت و تغيير از نرخ¬هاي يكنواخت به نرخ¬هاي فزاينده
- افزايش نرخ در طول ماه¬هاي تابستان
- تغيير نرخ در شرايط افراط در مصرف آب در زمان كمبود
اصلاح سيستم لوله¬كشي شامل :
- توزيع كيت¬هاي صرفه¬جويي آب مانند
كاهش جريان با قیمت مناسب و ملزم كردن يا پيشنهاد تخفيف در آب¬بها براي ترغيب به استفاده
- تغيير استانداردهاي لوله¬كشي
كاهش تلفات سيستم آب شامل :
- استفاده از تيم¬هاي بررسي¬كننده نشت آب همراه با ماموراني براي تعمير و يا تعويض قطعات به منظور كاهش تلفات سيستم
- كنترل مصرف آب حساب نشده
- انجام كنترل¬هاي درون و بيرون ساختمان¬ها
- جايگزيني كنتورهاي جديد با قديمي
- شست و شوي فيلترها
تغذيه سفره¬هاي آب زيرزميني :
- محدوديت آبياري چمنزارها و فضاهاي سبز
- ايجاد باغ¬هاي نمونه
- انتشار نشريات استفاده بهينه از آب
- استفاده از آب غيرقابل شرب براي آبياري
- اجراي محدوديت¬هاي اجباري بر مصرف آب در طول دوره كمبود
- آموزش عمومي مردم و دانش¬آموزان مدارس براي صرفه¬جويي در مصرف آب
- نصب كنتور در همه جا و جايگزينی تدريجي كنتور نو به جاي كنتورهاي فرسوده و معيوب
اقدامات صرفه¬جويي آب در سطح مزرعه :
- نصب سيستم جريان برگشتي
- كنترل نشت آب به كمك پوشش انهار و استفاده از لوله
- كنترل گياهان زاید و علف¬هاي هرز
- استفاده از سيستم¬هاي آبياري تحت فشار باراني و قطره¬اي
- برنامه¬ريزي آبياري محصولات برحسب نياز
- رفتارسنجي رطوبت خاك
- استفاده از روش پيش آبياري عميق براي ذخيره رطوبت در شرایط ممکن
- بهبود بخشيدن عمليات شخم و آماده¬سازي
- استفاده از تجهيزات جلوگيري از تبخير
- استفاده از آب با كيفيت پایين و پساب¬هاي تصفيه شده براي آبياري
- استفاده از لوله¬هاي زيرزميني كم فشار
- كشت گياهان مقاوم در برابر شوری و خشكي
افزايش منابع تامين آب :
- تامين پمپ و انواع لوله جهت توزيع آب
- پيشنهاد اجراي برنامه¬هاي نوسازي مخازن
- ارزيابي آسيب¬پذيري منابع آب
- تهيه فهرست مصرف¬كنندگان صنعتي آب به منظور امكان استفاده از منابع آب براي مصارف عمومي در مواقع اضطراري
- تدارك براي ذخيره آب¬هاي اضافي
- تامين سرمايه¬گذاري پروژه¬هاي بازيابی آب
- اجراي مديريت برای استفاده مجدد از پساب
- استفاده از مفاهيم بانكداري آب زيرزميني براي تخصيص و ذخيره آب اضافي ، آب بي¬مصرف و يا آب احيا شده
- تاسيس بانك¬هاي آب براي فروش ، انتقال و يا مبادله داوطلبانه آب
- استفاده موقت از تاسيسات طرح براي ذخيره و توزيع آب¬هاي خارج از محدوده طرح¬
- انجام اقدامات سازه¬اي كوچك براي تامين منابع موقتي آب با استفاده از ذخيره غيرفعال و مرده منابع آب زيرزميني
توسعه اقتصادي :
- تنوع بخشيدن به كشاورزي و بازرگاني
- توسعه صنعت خارج از محدوده كشت به منظور متنوع كردن راهكارهاي كسب درآمد
- تسريع جريان اطلاعات بين بانكداران ، كشاورزان ، سازمان¬هاي دولتي و بازرگاني
تعليم و تربيت عمومي و مشاركت :
- تاسيس كميته مشورتي عمومي
- منظور كردن مشاركت عموم در برنامه¬ريزي
- برقراري جلسه¬هاي اطلاع¬رساني مقابله با خشكسالي براي عموم و رسانه¬ها
- اجراي برنامه¬هاي آگاهي از شيوه¬هاي ذخيره آب به همراه چاپ و توزيع نشرياتي درباره فنون ذخيره آب و راهكارهاي مديريت خشكسالي
- ايجاد كارگاه¬ها موضوعات خاص خشكسالي
- تهيه نمونه¬اي از دستورالعمل¬هايي كه مي¬توان براي ذخيره آب در نظر گرفت
- ايجاد مركز اطلاعات خشكسالي
- به نمايش درآوردن فن¬آوري تصفيه
- دخالت دادن رسانه¬ها در برنامه¬ريزي مقابله با خشكسالي
- كمك به كشاورزان براي حضور در كلاس¬هاي مديريت مزرعه
- تهيه مواد آموزشي براي گروه¬هاي مختلف
- تهيه برنامه¬هاي آموزشي از ديدگاه¬هاي متفاوت فرهنگي در رابطه با منابع آب
- گرفتن مشاوره به منظور دسترسي به راهكارهايي براي جلب توجه عموم
- دعوت عموم مردم و متخصصان براي همكاري
سلامتي و تغذيه :
- ايجاد مراكز مشاوره رفع بحران به خصوص در مناطق روستايي
- برقراري برنامه¬هاي يارانه غذايي براي افراد متاثر از خشكسالي
- ايجاد پناهگاه¬هايي در شرايط سخت براي دام¬ها و حيوانات اهلي
- برقراري رشته عملياتی برای جمع¬آوري اطلاعات عمومي در رابطه با خطرات حاصله
- ايجاد مراكز مشاوره رفع بحران به خصوص در مناطق روستايي
- برقراري برنامه¬هاي يارانه غذايي براي افراد متاثر از خشكسالي
- ايجاد پناهگاه¬هايي در شرايط سخت براي دام¬ها و حيوانات اهلي
- برقراري يك رشته عمليات به منظور جمع¬آوري اطلاعات عمومي در رابطه با خطرات خشكسالي بر روي سلامتي نظير گرما زدگي ، خطر آتش¬سوزي ، كاهش كيفيت آب و غيره
مشاركت و دخالت رسانه¬ها :
- تهيه فهرستي از مسولاني كه در رابطه با خشكسالي كار مي¬كنند
- منظور كردن فعاليت¬هاي آموزشي و تربيتي براي نمايندگان رسانه ها
- تدوين گزارش¬هايي در رابطه با اين پديده براي رسانه¬ها
- دخالت دادن كاركنان رسانه¬ها در برنامه¬ريزي مقابله با خشكسالي
- در اختيار قرار دادن تازه¬ترين برنامه¬هاي مربوط به مقابله با خشكسالي به رسانه¬ها
حل و فصل اختلافات :
- اختلافات ناشي از استفاده آب را حل و فصل كنيد
- شكايت¬هاي مربوط به تداخل چاه¬هاي آبياري و چاه¬هاي خانگي را بررسي كنيد
- با آبيارها مذاكره كنيد و با رضايت آنان محدوديت¬هايي را براي آبياري اراضي كه ممكن است مشکلات حاد ایجاد نمایند ، اعمال كنيد
- قوانين كشوري و استاني در زمينه فروش و تغییرات حقوق آب را روشن و تصريح كنيد
- در حوضه¬هاي آبريزي كه سطح آب زيرزميني پايين است جوازهاي استفاده از آب را به حالت تعليق درآوريد
- با سازمان¬هاي اجتماعي همكاري كنيد
- ارتباط بين عموم مردم ، سياست¬گذاران ، دانشمندان و رسانه¬هاي گروهي را بر قرار كنيد برنامه¬هاي احتمال وقوع خشكسالي :
- راهكار تخصيص اضطراري آب را براي اجرا در زمان خشكسالي¬هاي حاد در نظر بگيريد
- به تامين¬كنندگان آب توصيه كنيد تا براي خشكسالي برنامه¬هاي خاص طرح¬ريزي كنند
- سناريوهايي را براي بدترين شرايط خشكسالي به منظور اقدام¬هاي احتمالي ديگر ارزيابي كنيد
- شوراي مقابل با خطرات طبيعي تشکیل دهید
- كميته مشاوره عمومي را راه¬اندازی کنید
كمك هاي فني – تخصصي :
- استفاده بهينه از منابع آب را توصيه كنيد
- ارزيابي آسيب¬پذيري سيستم¬هاي منابع موجود را به تامين كنندگان آب توصيه كنيد
- اقدامات عملي حفاظت آب را توصيه نماييد
- به سازمان¬هاي آب براي تهيه برنامه مقابله با خشكسالي ياري رسانيد
- مركز اطلاعات خشكسالي را سازماندهي كرده و آمار واطلاعات اقليمي مربوط به زمان وقوع اين پديده را به صورت منظم منتشر كنيد
- در رابطه با زمينه موضوع¬هاي مختلف مرتبط با خشكسالي و حفظ محصول در طول خشكسالي و نيز در زمينه طراحي و اجراي برنامه¬هاي نوبت¬بندي آب كارگاه آموزشي برپا كنيد
- فن¬آوري¬هاي جديد همچون بهبود سيستم¬هاي آبياري ، استفاده از سيستم كم مصرف¬تر آب و فن¬آوري رفتارسنجي را توسعه دهيد
- براي آبياران و تامين¬كنندگان آب شهري نرم¬افزارهاي كامپيوتري تهيه كنيد
- براي حفاظت از ارزش¬هاي مربوط به اراضي مطلوب پناهگاه حيات وحش و يا تبادل آب ، برنامه¬هاي خاصي تدارك ببينيد
واكنش اضطراري :
- انواع پمپ¬ها ، لوله¬ها ، فيلترهاي آب و تجهيزات ديگر را در انبار ذخيره كنيد
- مكان¬هاي استفاده از آب براي احشام را مشخص سازيد
- براي تامين و حمل اضطراري علوفه برنامه¬ريزي كنيد
- براي اصلاح سيستم¬هاي جديد تامين و استحصال آب ( چاه¬هاي جديد و ...) سرمايه¬گذاري كنيد
- براي برنامه¬هاي جبران خسارت خشكسالي سرمايه¬گذاري كنيد
- آب نماهاي مجهز به قايق و اسكله تفريحی را توسعه دهيد تا اشتیاق برای آب کاهش یابد
- جوازهاي آبياري اضطراري را براي استفاده در سطح كشور و استان صادر كنيد
- کشاورزان را در مورد منابع كمك¬هاي كشوري و استاني آگاه كنيد